Wykład listów św. Pawła: Listy do Kolosan, Tesaloniczan, Tymoteusza, Tytusa, Filemona

Tom 67 serii Dzieła wszystkie Tomasza z Akwinu zawiera komentarze do aż siedmiu listów św. Pawła, tj.: List do Kolosan, Pierwszy i Drugi List do Tesaloniczan, Pierwszy i Drugi List do Tymoteusza, List do Tytusa oraz List do Filemona.

Listy Świętego Pawła pisane były w różnych okolicznościach i do rozmaitych adresatów. W późniejszych czasach pojawiły się wątpliwości, co do autorstwa niektórych z nich. Święty Tomasz patrzył jednak na zbiór listów Pawłowych jak na pewną całość, zwracając uwagę przede wszystkim na ich treść doktrynalną, co też ujął w Prologu do swego Wykładu Listu do Rzymian. Gdy chodzi o listy, których wykład znajdujemy w tomie 67 Dzieł wszystkich, zwrócił uwagę na to, że św. Paweł zajmuje się w nich obroną jedności, którą łaska sprawia w Kościele – „jej obroną przed błędami – w Liście do Kolosan; przed prześladowaniami obecnymi – w Pierwszym Liście do Tesaloniczan; przed przyszłymi zaś, a zwłaszcza w czasach Antychrysta – w Drugim Liście”.

Cztery kolejne listy św. Tomasz określa jako skierowane do zwierzchników: „przełożonych kościelnych poucza Apostoł w sprawach zarówno duchowych, jak i doczesnych. Co do duchowych, w Pierwszym Liście do Tymoteusza mówi o ustanowieniu i budowaniu kościelnej jedności oraz zarządzaniu nią; w Drugim Liście – o stałości wbrew prześladowcom. Po trzecie, w Liście do Tytusa – o obronie przed heretykami. Natomiast panów doczesnych pouczył w Liście do Filemona” (Wykład Listu do Rzymian, Prolog, 11). W tej właśnie kolejności zamieszczone są komentarze w niniejszym tomie.

Komentowanie Pisma Świętego należało do podstawowych zadań wykładowcy na średniowiecznym uniwersytecie i tak też było w przypadku św. Tomasza z Akwinu. Teologia była wówczas jedną dyscypliną, dopiero później pojawiły się rozróżnienia, m.in. na biblistykę i teologię systematyczną. Były to czasy, kiedy każdy teolog był jednocześnie z natury rzeczy biblistą. Jako takiego właśnie poznajemy tu także Akwinatę. Przy tym w swej formie wykłady te nadal są tekstami scholastycznymi z charakterystyczną dla siebie strukturą i rozróżnieniami.

Jedna z opowieści związanych ze św. Tomaszem charakteryzuje jego pracę nad komentarzami do Corpus Paulinum i uznanie, którym się cieszyły. Otóż, jednemu z jego współbraci przyśnił się sen, w którym zobaczył brata Tomasza wykładającego na temat listów św. Pawła.

Podczas gdy Tomasz, zasiadając na katedrze, komentował właśnie listy, oto sam apostoł wszedł do sali wykładowej, wypełnionej już dostojnymi słuchaczami. Tomasz przerywa, by powitać go z uszanowaniem, i po paru chwilach rozmowy pyta, czy objaśniał jego tekst w takim sensie, jaki chciał mu nadać autor. Na to pytanie apostoł odparł, że Tomasz dobrze naucza tego, co w tym życiu można zrozumieć z jego listów; nadejdzie jednak czas, kiedy zrozumie listy w całej ich prawdzie. Przy tych słowach chwycił go za kapę i pociągnął do siebie. Trzy dni później rozeszła się po Neapolu wieść o śmierci Tomasza.
(cyt. za. J.-P. Torrell, Wprowadzenie w św. Tomasza z Akwinu. Osoba i dzieło, W drodze, Poznań 2021, s. 358).