Simplikios z Cylicji i jego komentarz do Encheiridionu Epikteta

Badacze już od dłuższego czasu przestali traktować pisma Simplikiosa wyłącznie jako źródło cytatów z autorów wcześniejszych, zwłaszcza presokratyków. Obecnie stanowią one już pełnoprawny przedmiot badań. Sam komentarz do Encheiridionu doczekał się jednak bardzo niewielkiej liczby opracowań. Choć literatura dotycząca filozofii Epikteta jest bardzo obszerna, rośnie też liczba prac poświęconych Simplikiosowi, to we współczesnej literaturze przedmiotu znaleźć można zaledwie kilka monografii i artykułów poświęconych w całości, lub przynajmniej w znacznej mierze, temu tekstowi. Oprócz tego dysponujemy opatrzonym obszernym wstępem krytycznym wydaniem komentarza sporządzonym przez Ilsetraut Hadot oraz jednym angielskim przekładem, w którym przedstawiono najważniejsze zagadnienia dotyczące tego tekstu. W języku polskim zaś nie ukazała się jak dotąd żadna gruntowna publikacja omawiająca komentarz do Encheiridionu całościowo. Książka ta ma zatem charakter pionierski i pozwala na otwarcie nowych perspektyw badawczych, zwłaszcza w zakresie relacji między filozofią stoicką a neoplatońską.

Przyjęta w tej rozprawie metoda badań polegała na pracy z tekstami źródłowymi w językach oryginalnych i w przekładach na języki nowożytne oraz na ich analizie z uwzględnieniem współczesnych interpretacji podejmowanych zagadnień. Podstawowym źródłem jest oczywiście sam Encheiridion wraz z komentarzem Simplikiosa, ze względu na zakres tematyczny pracy konieczne było jednak uzupełnienie materiału o pisma autorów neoplatońskich współczesnych Simplikiosowi, teksty dotyczące filozofii stoickiej (również te autorstwa innych niż Epiktet przedstawicieli stoicyzmu), a także źródła niepisane.

Tematyka tekstu wiąże się z komentarzem do Encheiridionu i obejmuje przede wszystkim zagadnienia etyczne, rozpatrywane z perspektywy dwóch współczesnych koncepcji badawczych: ćwiczeń duchowych (Pierre Hadot) oraz troski o siebie (Michel Fou­cault). Podejmuję tu próbę określenia miejsca, jakie komentarz do Encheiridionu zajmuje w tradycji ćwiczeń duchowych, których celem jest nie tyle działalność czysto intelektualna, ile praktyka nakierowana na przekształcenie podmiotu. Oprócz tego podjęta tu została kwestia wizerunku Epikteta w późnej starożytności, związana jedynie pośrednio z problematyką komentarza, pozwalająca jednak udzielić odpowiedzi na pytanie, dlaczego komentator identyfikowany z tradycją neoplatońską zdecydował się na komentowanie tekstu stoickiego. Książka ta z pewnością nie stanowi natomiast próby scharakteryzowania całokształtu działalności filozoficznej i komentatorskiej Simplikiosa, a ze względu na obecność tematyki stoickiej ramy czasowe tekstu nie ograniczają się do późnej starożytności – tam, gdzie to konieczne, odwołuję się do autorów oraz koncepcji znacznie wcześniejszych.