Janko Muzykant oraz Sachem

Nowele Janko Muzykant i Sachem, napisane przez Henryka Sienkiewicza, pierwsza w 1879, a druga w 1889 roku, należą do kanonu polskiej literatury dziecięcej.

Janko Muzykant opowiada o tragicznych losach Janka, wiejskiego chłopca obdarzonego muzycznymi zdolnościami, ale obarczonego słabym zdrowiem. W niezwykle trudnych warunkach, w jakich dorastają dzieci na polskiej wsi w czasach zaboru rosyjskiego, gdzie liczy się wyłącznie siła, talent Janka nie ma wartości, wręcz przeciwnie, staje się dodatkową słabością i przyczyną jego tragicznego końca.

Sachem przenosi nas do zupełnie innej rzeczywistości, do Ameryki w czasach pionierów. Opisuje losy Indianina, który jako dziecko przeżył zagładę swojego plemienia przez niemieckich kolonizatorów.

W obu tekstach Sienkiewicz podejmuje temat brutalności praw natury, które wydają się kierować i naznaczać ludzkie życie. Autor przeciwstawia się dominującej w XIX wieku ideologii społecznej opartej na teorii Darwina, która uznaje te prawa za nadrzędne i legitymizuje niesprawiedliwość.