Droga na Górę Karmel

Autor ukazuje proces dochodzenia człowieka do wolności duchowej poprzez stopniowe zbliżanie się do Boga, który go wewnętrznie przemienia. Na podstawie tej koncepcji rozwija oryginalną pedagogię współpracy z łaską poprzez praktykę cnót teologalnych, tj. wiarę, nadzieję, miłość.

Droga na Górę Karmel składa się z poematu W noc jedną pełną ciemności, liczącego 8 strof, i komentarza do jednej strofy, choć tak naprawdę, trudno jest nawet mówić o komentarzu. Zatrzymuje się bowiem na pierwszym wersie strofy, by przytoczyć resztę wersów w ostatnim 15 rozdziale pierwszej księgi Drogi i nie wrócić już więcej do komentarza w omawianym dziele.

Poemat powstaje, po wyjściu Jana od Krzyża z więzienia, w latach 1578-1579. Jako wizualna pomoc do zobrazowania programu działania na duchowej drodze szkicuje Górę doskonałości, która zwykle umieszcza się na początku dzieł Świętego. Czyni z niej wiele kopii i rozdaje swoim penitentkom i penitentom. Komentarz kończy w Grenadzie w roku 1584. Ważną rzeczą jest podkreślenie, że w tym samym czasie pisze inne dzieła, m.in. Pieśń duchową, gdzie omawia tę samą drogę z punktu widzenia oblubieńczej relacji z Chrystusem.

Struktura dzieła jest następująca:

• Księga pierwsza: doktrynalne wprowadzenie w noc ciemną;
• Księga druga i trzecia: traktat o życiu teologalnym albo praktyka trzech cnót teologalnych jako najwłaściwszy środek do oczyszczenia i zjednoczenia z Bogiem.

Nie jest zamiarem Świętego pisanie wyczerpującego traktatu o życiu duchowym, modlitwy czy życiu sakramentalnym, ale wskazanie na praktyczne normy i naświetlenie istotnych elementów zjednoczenia z Bogiem w miłości.